Quáng gà là tình trạng suy giảm thị lực xảy ra khi mắt không thích nghi tốt với môi trường thiếu ánh sáng, gây khó khăn lớn trong sinh hoạt hằng ngày. Mặc dù không phải là bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được can thiệp đúng cách, người bệnh có thể gặp nhiều bất tiện trong cuộc sống. Việc điều trị quáng gà không áp dụng một phác đồ chung cho mọi người, mà cần căn cứ vào nguyên nhân cụ thể dẫn đến tình trạng này. Khi bác sĩ xác định được căn nguyên chính xác, việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp cải thiện thị lực rõ rệt và nâng cao chất lượng sống của người bệnh.
Mục Lục
Quáng gà là gì?
Quáng gà (hay còn gọi là mù đêm) là một tình trạng suy giảm thị lực nghiêm trọng trong môi trường ánh sáng yếu, đặc biệt là vào ban đêm hoặc trong bóng tối. Nguyên nhân thường gặp là do thoái hóa sắc tố võng mạc, gây tầm nhìn thu hẹp, khó thích nghi khi ánh sáng chuyển đổi đột ngột. Khi soi đáy mắt, bác sĩ có thể phát hiện các sắc tố hình tế bào xương ở vùng võng mạc, cho thấy dấu hiệu tổn thương tế bào hình que – loại tế bào cảm nhận ánh sáng yếu. Tình trạng này làm giảm khả năng cảm nhận tín hiệu ánh sáng, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và an toàn trong lao động.
Nguyên nhân gây bệnh quáng gà
Các bệnh lý tại mắt
Một số bệnh lý trực tiếp ảnh hưởng đến võng mạc có thể là nguyên nhân gây ra giảm tầm nhìn khi thiếu sáng, như:
- Cận thị nặng làm thay đổi cấu trúc đáy mắt.
- Glôcôm (tăng nhãn áp) gây đóng con ngươi, hạn chế lượng ánh sáng vào trong mắt.
- Đục thủy tinh thể khiến ánh sáng khó đi qua thủy tinh thể để truyền tới võng mạc.
- Viêm võng mạc sắc tố gây phá hủy dần các tế bào hình que.
- Hội chứng Usher – một bệnh lý di truyền gây suy giảm thính giác và thị lực đồng thời.
Bệnh lý toàn thân
Một số bệnh trong cơ thể cũng làm tăng nguy cơ mắc quáng gà:
- Đái tháo đường (tiểu đường) và tăng huyết áp gây tổn thương mao mạch võng mạc.
- Bệnh Keratoconus làm giác mạc biến dạng, ảnh hưởng tới khả năng hội tụ ánh sáng, dẫn đến mờ mắt vào ban đêm.
Thuốc điều trị
Các thuốc tăng nhãn áp, nếu sử dụng kéo dài, có thể gây co đồng tử (đóng con ngươi), từ đó làm giảm lượng ánh sáng vào mắt trong điều kiện thiếu ánh sáng, gây chập tối thị lực.
Thiếu hụt dinh dưỡng đặc biệt là Vitamin A
Vitamin A giữ vai trò quan trọng trong việc dẫn truyền xung thần kinh thị giác thông qua quá trình chuyển hóa rhodopsin – một sắc tố võng mạc tồn tại chủ yếu trong tế bào hình que. Khi thiếu vitamin A, cơ thể sẽ giảm tổng hợp rhodopsin, dẫn đến suy giảm sắc tố rhodopsin, làm giảm khả năng nhìn trong bóng tối và gây ra quáng gà.
Triệu chứng bệnh quáng gà
Quáng gà là tình trạng suy giảm chức năng thị giác, đặc biệt là nhìn kém trong tối hoặc ở nơi ánh sáng yếu. Một trong những triệu chứng quáng gà điển hình là bệnh nhân gặp khó khăn khi di chuyển trong bóng tối, dễ vấp ngã hoặc va chạm đồ vật do thị lực giảm sút nghiêm trọng trong điều kiện thiếu sáng.
Ngoài ra, người bệnh thường khó thích nghi với thay đổi ánh sáng đột ngột. Khi từ môi trường sáng bước vào nơi tối, mắt không kịp điều chỉnh, gây mờ mắt tạm thời. Ở một số trường hợp, thị lực giảm sút còn xảy ra ngay cả khi ánh sáng đầy đủ, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hằng ngày.
Trong giai đoạn đầu, việc khám mắt thông thường có thể không phát hiện bất thường. Tuy nhiên, nếu bệnh tiến triển, soi đáy mắt sẽ giúp bác sĩ phát hiện các tổn thương đặc trưng như:
- Động mạch võng mạc thu nhỏ,
- Đám sắc tố hình tế bào xương ở võng mạc ngoại biên,
- Đĩa thị giác bạc màu,
- Hoặc phù hoàng điểm dạng nang – dấu hiệu quan trọng giúp chẩn đoán chính xác bệnh lý này.
Về lâu dài, người mắc quáng gà có thể bị thu hẹp thị trường (vùng nhìn thấy của mắt). Khi nặng hơn, thị trường bị co rút thành thị trường hình ống, khiến bệnh nhân như chỉ nhìn thấy qua một ống nhỏ. Một biểu hiện khác cũng rất nguy hiểm là ám điểm – những vùng nhỏ trong thị trường mà người bệnh không thể quan sát được. Nếu ám điểm lan rộng, đây là dấu hiệu cho thấy quáng gà đang diễn tiến nặng và cần can thiệp kịp thời.
Đối tượng nguy cơ mắc bệnh quáng gà
Quáng gà là tình trạng suy giảm khả năng nhìn trong điều kiện ánh sáng yếu và thường xuất hiện ở một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao.
Người lớn tuổi là nhóm dễ mắc quáng gà nhất, do tỷ lệ đục thủy tinh thể tăng dần theo tuổi tác. Tình trạng này làm suy giảm chức năng điều tiết ánh sáng của mắt, từ đó gây khó khăn khi nhìn vào ban đêm hoặc nơi thiếu sáng.
Ngoài ra, thiếu hụt Vitamin A đóng vai trò then chốt trong việc gây ra bệnh. Trẻ nhỏ, đặc biệt là dưới 3 tuổi, hoặc những em bé bị suy dinh dưỡng, nếu không được cung cấp đầy đủ Vitamin A trong khẩu phần ăn, rất dễ đối mặt với nguy cơ quáng gà. Ở những người bị suy tuyến tụy, tình trạng rối loạn hấp thu chất béo làm giảm khả năng hấp thụ Vitamin A, khiến cơ thể thiếu hụt vi chất thiết yếu này.
Không chỉ vậy, tăng đường máu ở người mắc đái tháo đường cũng có thể dẫn đến biến chứng mắt, làm tổn thương võng mạc và gây ảnh hưởng đến khả năng nhìn vào ban đêm. Do đó, đây cũng là một yếu tố nguy cơ cần được kiểm soát nghiêm ngặt.
Phòng ngừa và điều trị bệnh quáng gà
Quáng gà là một rối loạn thị lực khiến mắt khó thích nghi trong điều kiện ánh sáng yếu, thường gặp vào lúc chập tối. Để phòng ngừa hiệu quả, việc bổ sung Vitamin A và thiết lập một chế độ dinh dưỡng khoa học đóng vai trò vô cùng quan trọng.
Vitamin A là vi chất cần thiết cho sức khỏe thị giác. Chế độ dinh dưỡng giàu Vitamin A giúp hỗ trợ hoạt động của võng mạc, ngăn chặn nguy cơ quáng gà. Nguồn thực phẩm giàu Vitamin A bao gồm các loại rau củ màu đỏ cam như cà rốt, cà chua, bí đỏ, xoài, và nhóm rau lá xanh đậm như rau bó xôi, cải xoăn. Kết hợp đa dạng các nhóm thực phẩm này giúp cung cấp đầy đủ dưỡng chất cần thiết cho mắt.
Một số đối tượng có nguy cơ thiếu Vitamin A cao, bao gồm phụ nữ mang thai, trẻ em không được bú mẹ hoàn toàn, người suy dinh dưỡng… cần được bổ sung Vitamin A đầy đủ và đúng liều lượng. Việc cho trẻ uống Vitamin A định kỳ theo Chương trình phòng chống mù lòa quốc gia là biện pháp phòng ngừa quáng gà chủ động và hiệu quả, giúp trẻ phát triển đôi mắt khỏe mạnh, giảm nguy cơ biến chứng về thị lực sau này.
Đối với những người mắc bệnh lý quáng gà bẩm sinh hoặc do di truyền, việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ là vô cùng quan trọng nhằm kiểm soát và làm chậm diễn tiến của bệnh. Khi xuất hiện dấu hiệu bất thường về thị lực, cần đến cơ sở chuyên khoa mắt để được thăm khám kịp thời. Tái khám định kỳ giúp theo dõi hiệu quả điều trị và điều chỉnh kịp thời nếu cần.
Bên cạnh đó, người bệnh cần học cách thích nghi với tình trạng quáng gà, đặc biệt hạn chế lái xe vào ban đêm để đảm bảo an toàn giao thông, tránh gây nguy hiểm cho bản thân và người xung quanh.
Các phương pháp chẩn đoán bệnh quáng gà
Chẩn đoán xác định bệnh Quáng gà
Việc chẩn đoán sớm và chính xác bệnh quáng gà có vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các biến chứng về thị lực lâu dài. Dưới đây là các bước khám lâm sàng và cận lâm sàng thường được bác sĩ chuyên khoa chỉ định:
- Khám lâm sàng: Bác sĩ tiến hành thu thập triệu chứng, tiền sử và bệnh sử của người bệnh, đồng thời kiểm tra trực tiếp mắt để đánh giá khả năng thích nghi ánh sáng. Đây là nền tảng định hướng ban đầu trong việc nhận biết bệnh quáng gà và quyết định các bước xét nghiệm tiếp theo.
- Khám thị trường: Đây là bước quan trọng giúp phát hiện sớm vùng thị giác bị ảnh hưởng. Thị trường hẹp là dấu hiệu đặc trưng của quáng gà, cần được lưu ý ngay từ đầu.
- Khám nghiệm điện võng mạc: Phương pháp hiện đại này cho phép đánh giá chức năng của các tế bào võng mạc, phát hiện thoái hóa võng mạc, phân tích yếu tố di truyền, xác định mức độ tổn thương và mức độ nặng nhẹ của bệnh. Đây được xem là xét nghiệm có giá trị cao nhất trong chẩn đoán xác định bệnh quáng gà.
- Xét nghiệm máu và kiểm tra bảng chuyển hóa cơ bản: Các chỉ số trong máu và chức năng chuyển hóa cơ bản có thể hỗ trợ nhận diện những nguyên nhân nền tiềm ẩn, chẳng hạn như thiếu vitamin A – một yếu tố gây suy giảm thị lực vào ban đêm.
Chẩn đoán phân biệt quáng gà với các bệnh lý mắt khác
Trong thực tế lâm sàng, bệnh quáng gà cần được chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý có biểu hiện tương tự như: nhiễm khuẩn, viêm hoặc tắc mạch máu võng mạc. Những bệnh này nếu bị nhầm lẫn có thể dẫn đến chỉ định điều trị sai hướng, gây hậu quả nghiêm trọng cho thị lực của bệnh nhân.
Các phương pháp điều trị quáng gà hiệu quả hiện nay
Quáng gà là một tình trạng thị lực suy giảm trong môi trường ánh sáng yếu, đặc biệt vào ban đêm, gây ảnh hưởng đến tầm nhìn ban đêm và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Để điều trị quáng gà hiệu quả, cần xác định chính xác nguyên nhân gây quáng gà và lựa chọn phương pháp can thiệp phù hợp.
Việc đầu tiên trong quá trình điều trị quáng gà là giải thích kỹ lưỡng cho bệnh nhân về triệu chứng quáng gà, nguyên nhân, tiến triển và kế hoạch điều trị. Điều này giúp người bệnh chủ động hợp tác, tuân thủ đúng phác đồ từ bác sĩ chuyên khoa Mắt, đặc biệt trong các trường hợp liên quan đến cận thị, đục thủy tinh thể, thiếu Vitamin A hoặc yếu tố di truyền.
Điều trị theo nguyên nhân cụ thể:
- Quáng gà do cận thị hoặc loạn thị: Quáng gà có phải đeo kính không? Bệnh nhân nên sử dụng kính cận, kính đeo mắt hoặc kính áp tròng để cải thiện thị lực ban ngày lẫn tầm nhìn ban đêm. Việc đeo kính đúng độ là giải pháp đơn giản nhưng mang lại hiệu quả rõ rệt.
- Quáng gà do đục thủy tinh thể: Ánh sáng khó xuyên qua thủy tinh thể bị mờ khiến người bệnh nhìn mờ khi trời tối. Phương pháp phẫu thuật thay thế thủy tinh thể giúp cải thiện đáng kể thị lực và giảm triệu chứng quáng gà.
- Thiếu Vitamin A: Là nguyên nhân phổ biến, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người suy dinh dưỡng. Bác sĩ sẽ chỉ định bổ sung Vitamin A với liều dùng Vitamin A phù hợp (thường khoảng 15.000 đơn vị/ngày đường uống). Tuy nhiên, cần lưu ý vì tác dụng phụ Vitamin A có thể xảy ra nếu lạm dụng hoặc sử dụng sai cách.
- Yếu tố di truyền: Các dạng quáng gà di truyền thường khó điều trị triệt để. Hiện nay, hướng điều trị tập trung vào kiểm soát triệu chứng, sử dụng thiết bị hỗ trợ nhìn đêm, thuốc nhỏ mắt, hoặc điều trị laser nhằm duy trì chức năng võng mạc. Ngoài ra, tư vấn tiền hôn nhân và khám sàng lọc sớm cho người có nguy cơ di truyền cao được xem là giải pháp dự phòng hiệu quả.
Xu hướng điều trị mới:
Ngành nhãn khoa hiện đang nghiên cứu các liệu pháp mang tính đột phá như:
Cấy vi mạch võng mạc: Thiết bị điện tử siêu nhỏ giúp cải thiện tín hiệu thị giác cho bệnh nhân có tổn thương võng mạc nặng.
Cấy tế bào gốc: Nhằm tái tạo võng mạc và phục hồi một phần chức năng thị lực bị mất, đặc biệt ở các trường hợp liên quan đến võng mạc đái tháo đường hoặc thoái hóa võng mạc.
Hotline